Pierwszy dzień w szkole i nowe wyzwania. Kolejne rozdziały to poznanie szkoły. Marcelinka przeżywa ten czas jak każde inne dziecko, dlatego to książka po prostu wspierająca pierwszaki. Bywają jednak sytuacje, o których warto też wspomnieć tym mniej wysoko wrażliwym dzieciom, a z którymi Marcelinka ma trudności.Szacuje się, że nawet 20 proc. populacji jest wysoko wrażliwa. Cecha ta daje o sobie znać od najmłodszych lat życia. Jak rozpoznać wysoko wrażliwe dziecko? Oto prosty kwestionariusz przygotowany przez psycholożkę. Więcej ciekawych tematów znajdziecie na Zobacz wideo Wrażliwość to wada czy zaleta? O wysokiej wrażliwości osobowości (WWO) mówi się coraz częściej w mediach, powstaje wiele poradników na ten temat. Jest to nieodłączna cecha związana z budową układu nerwowego. Nadwrażliwe osoby są wyjątkowo podatne na różne bodźce. Cecha ta występuje zarówno u mężczyzn, jak i kobiet. I co bardzo istotne - daje o sobie znać od najwcześniejszych lat życia. Jak rozpoznać wysoko wrażliwe dziecko?Elaine Aron, prekursorka badań nad nadwrażliwością, w książce "Wysoko Wrażliwe Dziecko. Jak je zrozumieć i pomóc mu żyć w przytłaczającym świecie", wymieniła cechy, które wyróżniają wysoko wrażliwe dzieci oraz zamieściła kwestionariusz dla rodziców. Jeśli prawdziwe będzie przynajmniej 10 z poniższych stwierdzeń, oznacza to, że twoje dziecko jest wysoko je przestraszyć;ma delikatną skórę, mówi często, że drażnią je szwy w metkach, czy np. metki na ubraniach,bywa zdezorientowane w głośnych miejscach;surowe kary nie motywują go (lepiej działają łagodne wskazówki i uwagi);używa skomplikowanego słownictwa;jest wrażliwe na wszelkie zapachy;ma inteligentne poczucie humoru;zdaje się obdarzone intuicją;trudno jest mu zasnąć po dniu pełnym wrażeń;stresuje się, gdy ma do wykonania zbyt wiele zadań;chce się przebrać, jeśli jego ubranie jest wilgotne lub zabrudzone piaskiem;zadaje wiele pytań, w tym głębokie, skłaniające do refleksji;stara się robić wszystko perfekcyjnie;zauważa cierpienie i stres innych ludzi;woli spokojne zabawy;jest bardzo wrażliwe na ból;lubi być samo;jest ostrożne;najlepiej funkcjonuje wtedy, gdy w jego otoczeniu nie ma obcych osób;bardzo odczuwa wrażliwość w badaniachWarto pamiętać o tym, że wysoka wrażliwość nie jest to chorobą ani zaburzeniem. To nieodłączna cecha związana ze specyficzną budową układu nerwowego. Przekłada się to na wyjątkową podatnością na różne bodźce. Nie nabywamy jej z wiekiem ani z niej nie wyrastamy. Osoba wysoko wrażliwa (Highly Sensitive Person) taka się po prostu dotyczące tej kwestii rozpoczęła na początku lat 90. XX wieku wspomniana już amerykańska psycholożka Elaine Aron. Owocem jej wieloletnich prac była wydana w 1995 roku książka "Wysoko wrażliwi". Jak podkreśla psycholożka, trudno jest ustalić dokładny odsetek nadwrażliwych osób w populacji. Szacuje się jednak, że wrażliwcy stanowią od 15 do 20 procent. Nie oznacza to natomiast, że pozostałe osoby są zupełnie niewrażliwe. Wrażliwość może mieć różne poziomy. Wasze historie i opinie są dla nas ważne. Czekamy na Wasze listy i komentarze. Piszcie do nas na adres: edziecko@ Najciekawsze listy opublikujemy.Wspiera rodziców i nauczycieli w poszukiwaniu wiedzy, narzędzi i sposobów na satysfakcjonujący, oparty na szacunku kontakt z dziećmi. Udziela konsultacji psychologicznych, prowadzi warsztaty dla rodziców, webinaria i superwizyjne spotkania dla nauczycieli. Wspiera rodziców i profesjonalistów na kursach online i webinariach.Witaj szkoło!Szkoła! Temat rzeka, temat tabu ludzi dorosłych wysoko wrażliwych, często wyśmiewanych, obrażanych za swoją słabą koordynację ruchową, brak koncentracji, czy zbyt wolne rozwiązywanie zadań. Jakże często wszystkie te sprawy były rozkładane na czynniki pierwsze: dysleksja, dysortografia, zaburzenia koordynacji ruchowej, słuchowej, itd.… Często nie mając pojęcia, że te wszystkie dysfunkcje to część większej całości, na którą jakże często brak szerszego spojrzenia. Zwłaszcza w szkołach systemowych, gdzie często dzieci, jak w moim przypadku uczyło się około 30cioro, a nauczyciel był tyko jeden. Poczynając od hałasu panującego w tak licznej grupie, dołączając do tego ilość zadań do wykonania, która z roku na rok rośnie jak grzyby po deszczu, nie wspominając o chęci wykonania perfekcyjnie każdego zdania przez dziecko wysoko wrażliwe dochodzimy do tak zwanego stanu alarmującego, który może zapowiadać katastrofę! Często dopiero po pewnym czasie zaczynamy zauważać problem, bądź nauczyciel zaczyna zwracać uwagę na brak koncentracji dziecka, czy, to co coraz częściej się zdarza, sugerować rodzicom początki syndromów zespołu Aspergera, bądź zaburzeń ze spektrum autyzmu. Co prowadzi do jeszcze większej katastrofy, bo rodzice albo są przerażeni, albo próbują udowodnić, że ich dziecko nie przejawia zachowań świadczących o wyżej wymienionych syndromach. Jednocześnie zachowanie dziecka nie umacnia nas w naszym przekonaniu o braku zaburzeń. Brak informacji o wysokiej wrażliwości to był mój największy problem, gdyż to co opisuję znam z autopsji. I tylko dzięki świeżemu podejściu i zorientowanym w temacie specjalistom mogliśmy bardzo szybko zareagować, na nie poparte badaniami, ani chęcią przeprowadzenia badań, testów teorie o początkach poważniejszych zaburzeń… Oczywiście specjaliści sobie a placówka edukacyjna sobie… Najgorsze po niewiedzy i braku odpowiedniej reakcji jest brak zrozumienia tematu przez wiele osób, które mają wpływ na rozwój dziecka wysoko wrażliwego. Co może prowadzić do pogłębiających się problemów i błędnego koła niemocy wyjścia z sytuacji. Gorsze zachowanie dziecka, większe przekonanie szkoły, przedszkola o słuszności sowich teorii prowadzi do błędnych sugestii o konieczności zmiany szkoły bądź konieczności terapii. Co czasem i jest wyjściem z sytuacji, ale nie zawsze. Jest to bardzo indywidualna sprawa. Czasem kończy się na nauczaniu domowym. Temat jest tak szeroki, jak ilość dzieci wysoko wrażliwych, które rozpoczynają swoją edukację. Dlatego myślę, że bardzo ważne jest uświadomienie sobie, jako rodzicowi dziecka wysoko wrażliwego, że moje dziecko jest wysoko wrażliwe i odpowiedzenie sobie na kilka pytań, zanim dokonamy wyboru odpowiedniej szkoły. W przypadku dziecka wysoko wrażliwego pytań o odpowiednią szkołę jest nie mało: Ilość osób w klasie, wiek uczniów, czy klasy są mieszane wiekowo,Forma prowadzonych zajęć: formalnie w ławkach czy w okręgu, czy w inny sposób,Rodzaj szkoły : systemowa, Montessori, Demokratyczna, Szkoła o modelu Szwedzkim, itd.,Ilość zajęć i podejście do zadań domowych, a może całkowity brak zadań domowych,Formy oceny pracy dziecka: liczbowe, graficzne czy tabela kompetencji, czy ocena opisowa na koniec semestru Nie jest to łatwa decyzja, bo nawet najlepsza szkoła w teorii, z powodu ludzi w niej pracujących czy dzieci może stać się dla dziecka koszmarem, a może okazać się wspaniałym miejscem, gdzie poczuje się zaopiekowane i bezpieczne. Gdzie chętnie będzie zdobywać wiedzę, gdyż akurat chęć do poszerzania wiedzy to jedna z wielu mocnych stron osób wysoko wrażliwych. Czasem wydaje Ci się, że skoro skończyłąś/łeś szkołę systemową (publiczną) to nic nie stoi na przeszkodzie, by Twoje dziecko też do takiej właśnie szkoły poszło. Przecież zawsze można poszukać innej w razie jakichkolwiek problemów… I w tym miejscu chciałabym zaznaczyć, jak istotne dla osób wysoko wrażliwych jest minimalizowanie zmian. Każda zmiana w życiu dziecka, czy osoby wysoko wrażliwej to bardzo duży stres. Zmiana szkoły, zmiana miejsca zamieszkania, zmiana regionu, raju zamieszkania to czynniki bardzo często wypływające na zachowanie osób wysoko wrażliwych, na ich interakcje z otoczeniem, z rodziną. Ponad 60% osób wysoko wrażliwych to introwertycy, w których przypadku rozmowa o uczuciach, o emocjach, o tym co myślą jest bardzo trudna. Zatem jednym z pierwszych oznak braku zadowolenia ze zmiany będzie zachowanie dziecka. Dlatego warto myślę poświęcić trochę czasu by dobrać szkołę jak najlepiej już od samego początku do możliwości dziecka. Oczywiście w ramach własnych możliwości, bo jak wiadomo szkoły prywatne oferują naprawdę szeroką gamę form kształcenia, aczkolwiek też wachlarz cen czesnego jest bardzo szeroki. Bywa i tak, że szkoła, rówieśnicy, ilość zadań, hałas to zwyczajnie za dużo dla wysoko wrażliwego dziecka. I w tej sytuacji jednym z rozwiązań jest nauczane domowe, coraz popularniejsze w Polsce. Dzięki indywidualnemu nauczaniu, czy to z rodzicem czy z nauczycielem dziecko nie przytłoczone zbyt dużą ilością bodźców potrafi doskonale się skoncentrować na zadaniach i jego wyniki w nauce są znacznie lepsze, aniżeli kiedy uczęszczało do placówki. Jak wszystko ma to swoje plusy i minusy. W przypadku nauki w domu dziecko nie doskonali swoich interakcji interpersonalnych, nie może poznać rówieśnika, a wiadomo, że posiadanie „bratniej duszy” dla osoby wysoko wrażliwej to ogromny plus. Jest to tak bardzo indywidualna sprawa, że każdy rodzic musi sam rozważyć i wybrać tę szkołę i formę edukacji, która zdaje się być w danym momencie najlepsza. Po semestrze czy roku nauczania wszystko może się zmienić. W naszym przypadku zawsze były uwagi typy dziecko za późno nauczyło się trzymać łyżkę, kredkę, nożyczki, a okazuje się że stało się to zaraz po tym jak ktoś zauważył brak. Wystarczyło dać trochę więcej czasu takiemu dziecku, poświęcić uwagi a nie oceniać przestarzałym często systemem oceny kompetencji czy umiejętności…Zycie wiele rzeczy weryfikuje samo. Ten czas, trudny teraz dla wielu z nas, czas nauki w domu czy pracy w domu dla osób wysoko wrażliwych w wielu przypadkach okazał się zbawienny. Dzieci wysoko wrażliwe nagle będąc w domu, z dala od osób, które je zaczepiały, biły, przezywały uczą się dużo chętniej i nie mają w sobie tych drżących dłoni, wstając do szkoły jak kiedyś. Z drugiej strony tęsknią, bo łatwo się przywiązują, czy to do nauczyciela, czy to do rówieśnika, który jako jedyny potrafi im podać pomocą jest to łatwy czas ani dla dzieci ani dla dorosłych wysoko wrażliwych, ale myślę że warto się zawsze zastanowić na wyborem szkoły, zanim dziecko podejmie edukację tak by miało zwyczajnie mniej stresu, którego teraz i tak nie brakuje.
– DZIECKO WYSOKO WRAŻLIWE. Animated gallery poczta@sp32.lublin.eu tel/fax.: 81 744 16 44 Z życia szkoły Co ostatnio wydarzyło się w szkole? Ogłoszenia
Kiedy wysoko wrażliwe dzieci będą starsze, przystosują się do otaczającego świata, najpierw jednak potrzebują, by świat przystosował się do nich. Elaine Aron Wysoka wrażliwość jest naturalną, wrodzoną cechą związaną z temperamentem lub indywidualnymi warunkami neurologicznymi, dotyczy ona 15–20% społeczeństwa i nie jest zaburzeniem. Dlatego jako nauczyciele powinniśmy być przygotowani na pracę z dzieckiem, które ma właśnie taką cechę, i wiedzieć, jak ułatwić mu funkcjonowanie w systemie edukacji. DOES, czyli czwórka wysokiej wrażliwości Możemy wyróżnić cztery aspekty wysokiej wrażliwości. Warto przy tym podkreślić, że wszystkie one powinny wystąpić u dziecka wysoko wrażliwego, w przeciwnym wypadku można przypuszczać, że dane dziecko nie ma tej Głębokie przetwarzanie – dziecko odbiera z otoczenia bodźce i analizuje je, dzięki czemu ma wyższy poziom świadomości – tej skoncentrowanej zarówno na środowisku zewnętrznym, jak i na samym sobie, czyli płynącej z wnętrza. Warto zauważyć, że tych bodźców może być naprawdę sporo, co prowadzi do przestymulowania. Ryc. 1. Cztery aspekty wysokiej wrażliwości według E. Aron Łatwość ulegania przestymulowaniu – dotyczy to uczucia nadmiernego przeciążenia układu nerwowego. Analizując tę reakcję, należy wziąć pod uwagę fakt, że życie dziecka wysoko wrażliwego jest niezwykle intensywne z uwagi na nadmiar myśli i doznań. Taki uczeń w każdej minucie analizuje sygnały płynące z własnego wnętrza (np. rozdrażnienie, pragnienie, uczucie głodu), z otoczenia (np. hałas, nieprzyjemny zapach, temperatura), w którym przebywa, oraz sygnały społeczne (np. kolega jest smutny, ktoś coś powiedział, nauczycielka popatrzyła na ucznia w określony sposób). Gdy uczeń wysoko wrażliwy jest niepewny, może sprawiać wrażenie wycofanego, zagubionego, nieśmiałego lub też nadmiernie aktywnego, pobudzonego. To wszystko silne stresory, które prowadzą do wzmożonej męczliwości w sferze fizycznej i psychicznej. Naturalną koleją rzeczy jest to, że przestymulowany uczeń będzie szukał samotności, odosobnienia i ciszy. Ponieważ układ nerwowy jest przeczulony, dochodzi do głosu reaktywność emocjonalna. Reaktywność emocjonalna (połączona z empatią) – dzieci wysoko wrażliwe dużo częściej niż rówieśnicy silnie reagują emocjonalnie na doświadczenia o zabarwieniu zarówno pozytywnym, jak i negatywnym. Głębokie odczuwanie prowadzi do impulsywnych reakcji emocjonalnych, które następują nagle, a uspokojenie i odzyskanie równowagi trwa długi czas. Z naszej perspektywy często te reakcje są nieadekwatne do sytuacji, jednak przyglądając się bliżej wrażliwcom, można stwierdzić, że ich zachowania są w pełni zasadne. Duże znaczenie ma również wysoki poziom empatii, która polega na współodczuwaniu tego, czego doznają inne osoby. Dodatkowo wysoko wrażliwy uczeń ma umiejętność wyczuwania emocji i nastrojów innych i ulegania im. Wyczulenie na subtelne bodźce – dzieci wysoko wrażliwe mają nadzwyczajnie wyostrzone zmysły, wyskoki poziom myślenia i odczuwania. Oznacza to reagowanie nie tylko na bodźce zmysłowe, ale również na wszelkie zmiany w zachowaniu i wyglądzie osób z otoczenia. Warto podkreślić, że uczeń wysoko wrażliwy potrafi wyczuwać stany i nastroje innych ludzi. Widzi, słyszy i odczuwa znacznie więcej niż osoby niewrażliwe. Bardziej szczegółowej typologii dzieci wysoko wrażliwych dokonała Julie B. Rosenshein. Wysoka wrażliwość może iść w parze z nieśmiałością, lękliwością, wstydliwością, introwersją, jednak nie jest to regułą. Warto być ostrożnym w rozpoznawaniu wysokiej wrażliwości, ponieważ może ona współwystępować z pewnymi zaburzeniami lub może być z nimi mylona (zespół Aspergera, ADHD, zaburzenia integracji sensorycznej, zaburzenia lękowe, zaburzenia nastroju itp.). Co możemy zrobić, by ułatwić uczniowi funkcjonowanie w szkole? Po pierwsze, daj czas – dziecko wysoko wrażliwe ma wyjątkowy układ nerwowy, który nie pozwala mu wchodzić automatycznie w nowe sytuacje (adaptacja oraz każda nowość), oraz potrzebuje dużo czasu i przestrzeni. Oznacza to, że nie zawsze angażuje się w różne aktywności, nie zawsze nawiązuje relacje, nie zawsze jest „śmiałe”. Często jest zamyślone, ciche, wolniej oswaja się z nowym otoczeniem, bacznie obserwuje wszystko, co dzieje się wokół, analizuje i przetwarza wszystkie informacje. Również podejmowanie decyzji jest dla niego ogromnym wyzwaniem, ponieważ opiera się na konieczności zebrania wielu szczegółów oraz rozważenia całej masy argumentów. Gdy uczeń wysoko wrażliwy jest niepewny, może sprawiać wrażenie wycofanego, zagubionego, nieśmiałego lub też nadmiernie aktywnego, pobudzonego. W obydwu przypadkach warto dać mu czas, tutaj nie sprawdza się zachęcanie, ponaglanie, pomocne mogą być natomiast przyjazne komunikaty typu: „Pamiętaj, że jestem tutaj – kiedy będziesz gotów, możesz dołączyć”. Praktyka pokazuje, że w sprzyjających warunkach dziecko szybko nabiera ufności i zaczyna uczestniczyć w szkolnych aktywnościach. Po drugie, nie etykietuj – ważne jest, żeby pedagog akceptował i doceniał różnorodność, by szanował indywidualne cechy ucznia i uwzględniał je wszystkie w nauczaniu i wychowaniu. Takie podejście daje szansę na rozwój dziecka. Natomiast ogromnym utrudnieniem może być sytuacja, w której nauczyciel postrzega ucznia wyłącznie przez pryzmat jego wysokiej wrażliwości. Wrażliwość to tylko element, każdy z nas ma swoje mocne i słabe strony, ma swoje cechy, temperament, możliwości intelektualne itp. To całokształt powinien stać się determinantem w procesie edukacyjnym. Po trzecie, przygotuj się na nie zawsze łatwe pytania – uczeń wysoko wrażliwy lubi dyskusje, zadaje dużo filozoficznych pytań, interesuje się kwestiami, o które rzadko podejrzewamy człowieka w tym wieku. To może być irytujące, gdy prowadzisz lekcje, a uczeń wciąż wybija cię z rytmu. Dobrym rozwiązaniem w takiej sytuacji jest zaproponowanie dziecku, by notowało wszystkie sprawy, które zaprzątają jego myśli. Ma szerokie zainteresowania, czasami jednak z powodu nadmiernego analizowania nie jest w stanie kończyć rozpoczętej czynności. Warto zachęcać go do uczestnictwa w zajęciach dodatkowych, zgodnych z jego preferencjami i zainteresowaniami. Tab. 1. Dziecko wysoko wrażliwe – typologia według Julie B. Rosenshein1 Wrażliwość fizyczna Wrażliwość duchowa Wrażliwość społeczna Wrażliwość emocjonalna Dziecko jest wrażliwe na hałasy, dźwięki o różnym natężeniu, drażni je światło. Zdarza się, że przeszkadzają mu ubrania (metki, guziki, rzepy itp.). Ponadto często występują sprecyzowane preferencje dotyczące smaków czy nawet temperatury. Dziecku przeszkadzają niektóre zapachy czy konsystencja pokarmów. Zwykle dzieci wrażliwe fizycznie preferują wygodne ubrania, występuje też wrażliwość na ból czy zabiegi pielęgnacyjne ciała (obcinanie paznokci, czesanie włosów itp.). Najczęściej preferują określony typ dotyku, pochodzący od konkretnych osób. Są wrażliwe sensorycznie, co przejawia się potrzebą przestrzeni wokół siebie, szczególnie gdy znajdują się wśród innych ludzi. Często mogą występować infekcje czy alergie Uczeń wrażliwy duchowo przejawia dużą intuicję oraz potrzebę autonomii. Wykazuje też zainteresowanie rzeczami stałymi, nie lubi niespodzianek, nieprzewidywalności. Poza tym nie lubi być okłamywany, ma potrzebę prawdy, autentyczności. Często unika sytuacji, kiedy ktoś szepce w jego towarzystwie, uznaje to bowiem za nieszczere. Uczeń wrażliwy duchowo działa we własnej przestrzeni czasowej, co oznacza, iż przejście od jednej do innej aktywności sprawia mu problem. Dziecko często jest multizadaniowe, przy jednoczesnym popadaniu ze skrajnej nudy do maksymalnego zafascynowania. Uczeń taki preferuje kontrolę nad sytuacją, poczucie bezpieczeństwa związane np. z zasypianiem Uczeń przejawiający wrażliwość społeczną ma trudności ze zmianą zadań, aktywności, stanów. Przejawia się to w częstym szukaniu samotności lub ograniczaniu kontaktu wyłącznie do najbliższych osób. Mogą pojawić się problemy w nawiązywaniu i podtrzymywaniu relacji, dziecko czuje się zmęczone innymi, kontaktami z nimi. Jeśli już uda się nawiązać relację, to często jest ona trudna, gdyż dziecko lubi nadawać wszystkiemu własne tempo, obserwuje, wyczekuje momentu, kiedy może poczuć się pewnie. Dziecko wrażliwe społecznie preferuje sposób działania poprzedzony konkretnym planem. Jeśli ma współtworzyć grupę, preferuje trzymanie się na uboczu bądź przodowanie. Dziecko często ma problem ze zmianą stałego otoczenia, np. w sytuacji inicjacji szkolnej lub przedszkolnej. Lubi móc decydować o sobie, mieć wybór Dziecko przejawia duże wyczulenie na nastroje innych osób, co powoduje, iż doświadcza intensywnych emocji, które wyrażane są w sposób otwarty i gwałtowny. Nie lubi sytuacji, gdy ktoś je obserwuje, ocenia, wyraża się krytycznie na jego temat. Zazwyczaj dziecko lubi wyrażać swoje uczucia i emocje poprzez sztukę i prace kreatywne (opowiadania, rysunki, taniec). Dziecko wrażliwe emocjonalnie często analizuje zachowania swoje i innych osób, potrzebuje też wsparcia w sferze regulowania emocji. Emocje innych osób, zwłaszcza z bliskiego otoczenia, wpływają na ich stan, często powodując przeciążenie Po czwarte, uwzględnij poziom pobudzenia – proces uczenia się ma najlepsze efekty, gdy pobudzenie jest pośrodku, gdy dziecko uzyska równowagę w tym obszarze. W przypadku dzieci wysoko wrażliwych to nie jest takie... Pozostałe 70% treści dostępne jest tylko dla Prenumeratorów Co zyskasz, kupując prenumeratę? 10 wydań magazynu "Życie Szkoły" Dostęp do wszystkich archiwalnych artykułów w wersji online Możliwość pobrania materiałów dodatkowych ...i wiele więcej! Sprawdź
Wysoko wrażliwe dziecko - jakje rozpoznać? Wysoko wrażliwe dziecko, aby rozwijało się harmonijnie, czuło bezpieczne i było szczęśliwe, musi być przez otoczenie akceptowane takie, jakim jest. Doskonale opisała to Elaine Aron w książce "Wysoko Wrażliwe Dziecko. Jak je zrozumieć i pomóc mu żyć w przytłaczającym świecie".
Być może masz już doświadczenie, że bliscy, rodzina, nauczyciele czy opiekunowie Twojego dziecka nazwali je nieśmiałym, zbyt emocjonalnym, zbyt delikatnym, lękowym czy przewrażliwionym. Być może kwestionowano Twoje metody wychowawcze, zarzucano Ci nadopiekuńczość, zachęcano to ‘twardszego’ wychowania, większej rodziców wysoko wrażliwych dzieci zwykle mają podobny przebieg. Początkowo doświadczają niepokoju, że ich dziecko jest „inne” niż rówieśnicy, że częściej płacze, trudniej mu odnaleźć się w nowych miejscach, rozpocząć zabawę w grupie, że niepokoją go różne dźwięki, odrzuca niektóre smaki. Doświadczają też przyjemności z osiągnięć szkolnych, wyjątkowej spostrzegawczości, wnikliwości, empatii dziecka. Czym więc jest wysoka wrażliwość, z czym się wiąże i jak przejawia się w zachowaniu dziecka?Czym jest Wysoka Wrażliwość?Cechę, którą opisujemy określa się w badaniach i publikacjach (np. Aron, 2002; Aron & Aron, 1997; Jagiellowicz et al., 2016) mianem wrażliwości przetwarzania sensorycznego (ang. Sensitivity Processing Sensitivity – SPS). Jest to cecha opisująca międzyludzkie różnice we wrażliwości na środowiska, zarówno to pozytywne, jak i negatywne. SPS jest dziedziczną cechą temperamentu, czyli jej posiadanie wiąże się z budową naszego układu nerwowego, nie zaś zaburzeniem, dysfunkcją, czy wychowawczym zaniedbaniem (Greven et al., 2019). Cecha ta nie jest nowym odkryciem, ale przez lata często była rozumiana i interpretowana w inny sposób. Na zagadnienia wrażliwości przetwarzania sensorycznego uwagę zwróciła i rozpowszechniła amerykańska psycholog Elain N. Aron. Osoby, które charakteryzowała cecha SPS określiła mianem Wysoko Wrażliwych (ang. Highly Sensitivity Person), zaś samą cechę potocznie nazwano Wysoką Wrażliwością. Zdaniem autorki (Aron, 2002), w związku z tym, że osoby wysoko wrażliwe wolą najpierw obserwować przed wejściem w nowe sytuacje, są często nazywane „nieśmiałymi”. Wysoka wrażliwość przez lata określana była również zahamowaniem, bojaźliwością lub neurotyzmem. Niektóre osoby wysoko wrażliwe mogą zachowywać się w taki sposób (być bojaźliwe, neurotyczne czy zahamowane), ale nie jest to cecha podstawowa świadcząca o wysokiej wrażliwości czy z nią rozpoznasz, czy moje dziecko jest wysoko wrażliwe?Elain Aron (1997; 2002) wyróżnia cztery aspekty wysokiej wrażliwości rozumianej jako cechy. Jeśli któraś z cech nie towarzysz dziecku, prawdopodobnie nie mamy do czynienia z wysoką wrażliwością. Charakterystyki zaproponowane zostały jako akronim DOES. Akronim powstał od pierwszych liter charakterystyk wysokiej wrażliwości, czyli:D – głębokość przetwarzania (ang. depth of processing)O – łatwość ulegania przestymulowaniu (ang. overstimulation)E – reaktywność emocjonalna (ang. emotional reactivity) połączone z empatią (ang. empathy)S – wyczulenie na subtelne bodźce (ang. subtle stimuli)D – głębokość przetwarzania (ang. depth of processing)Głębokie przetwarzania informacji o próba uchwycenia sensu i znaczenia danego doświadczenia. Dzieci wysoko wrażliwe analizują, myślą, zastanawiają się dłużej niż ich rówieśny. U dziecka, wrażliwość w tym obszarze przejawia się między innymi w takich zachowaniach jak:sumienność w działaniu,intensywność w przeżywaniu uczuć,szczegółowe rozważanie różnych działań (przewidywanie różnych scenariuszy często niekorzystnych, pesymistycznych),dłuższy, w porównaniu do rówieśników, czas przetwarzania nowych informacji,zadawanie „głębokich”, prowokujących do myślenia pytań,używanie skomplikowanych, jak na swój wiek słów, poczucie humoru,trudności z podejmowaniem decyzji z powodu rozważania zbyt wielu opcji,powolne (w porównaniu do mnie wrażliwych rówieśników) przyzwyczajanie się do nowych osób i sytuacji (ze względu na konieczność przyjrzenia się im i przemyślenia).Jeśli zauważasz powyższe zachowania u swojej dziecka, prawdopodobnie oznacza to, że analizuje ono, myśli, rozważa głębiej i więcej niż przeciętne Michasi l. 6*„Obudziła się rano i mówi, że ona zna już odpowiedź kto był pierwszy jajko czy kura. I mówi, że to przecież oczywiste, że kura, bo to byłoby bardzo nie w porządku gdyby dziecko wychowywało się samo”Mama Frania l. 4„w przedszkolu swojej roli nie zagra, ale każdą rolę pamięta, każdej osoby”Mama Jasia l. 5„Pani zwróciła uwagę, że jest niegrzeczny, że mówi, że nudzi się w czasie próby do przedstawienia. A on naprawdę za pierwszym razem zapamięta, a wygląda jakby był zawieszony, oderwany”O – łatwość ulegania przestymulowaniu (ang. overstimulation)Kolejną z charakterystycznych cech dzieci wysoko wrażliwych jest łatwość przestymulowania. Jeśli już wiesz, że Twoje dziecko głębiej przetwarza informacje, intensywniej analizuje to co dzieje się w nim i wokół niego, to prawdopodobnie szybciej też męczy się psychicznie i fizycznie niż inne dzieci. Dzieci wysoko wrażliwe zauważają wszystko co nowe i myślą o tym intensywniej niż ich rówieśnicy. Sytuacja potencjalnie atrakcyjne dla innych dzieci, np. wycieczki, wizyty w salach zabaw dostarczają dziecku zbyt wielu bodźców. Ich ilość i intensywność może utrudniać Twojemu dziecku adekwatne do warunków funkcjonowanie (por. Aron, 2002). Innymi słowy Twojemu dziecku może przeszkadzać to, co umyka uwadze innych przestymulowania u dzieci wysoko wrażliwych mogą być:trudności z zasypianiem po intensywnym dniu, wybudzanie się w środku nocy,skrajne reakcje na zmianę, na ból, na głód,intensywne reakcje na hałas, zimno, gorąco, sztuczne światło, dyskomfort (np. piasek w bucie, wilgotne ubranie, drapiąca metka, brudne dłonie, szwy w ubraniach),niechęć do przebywania w tłocznych miejscach,chęć samotnej (samodzielnej) cichej zabawy,niechęć do uczestnictwa w grach zespołowych,niechęć do przemawiania przed klasą (grupą),Pamiętaj jednak, że u dzieci wysoko wrażliwych odnotowuje się również indywidualne różnice. Niektóre z dzieci mogą wpadać w szał, wściekłość, być agresywne, unikać tego co je stymuluje, irytuje czy przytłacza. Inne zaś wycofują się, nie zwracają na siebie uwagi. Jeszcze inne przekierowują uwagę na inne czynności np. oglądają TV, czytają, przebywają w swoim wewnętrznym świecie. Przestymulowane dzieci mogą być bardzo aktywne w domu, co sprawia wrażenie, że mają deficyty uwagi (tymczasem ich uwaga jest w normie gdy nie są poddane nadmiernej stymulacji).Być może zauważyłeś już, że każde takie ‘załamanie’, intensywna trudność czy stres Twojego dziecka doprowadza do odpoczynku, lub rozładowania tego napięcia. Mama Jasia lat 4„Cokolwiek dzieje się trudnego to reaguje agresją, krzyczy, tupie, nie wiadomo czasem o co mu chodzi, i wtedy dopiero jak się zastanawiamy, aha, że może głodny jest. I zwykle to się sprawdza.”Mama Jasia l. 5„Pani w przedszkolu powiedziała, że on się nie może skoncentrować, że nudzi go próba do przedstawienia, że zaczyna się denerwować”Mama Antka l. 4„Ja się go pytam, czemu on nie chce występować. Długo mi zeszło żeby on się przyznał, w czym jest problem, bo siadaliśmy z przodu, żeby go wspierać, siadaliśmy z tyłu, żeby nas nie widział, bo może my go denerwowaliśmy. I powiedział: Mamo, bo jest za dużo ludzi”Mama Zosi l. 3„Była taka pobudzona jak wracała z przedszkola, biła nas, brata. W przedszkolu super, Panie mówiły, że grzeczna. I jak wyłączyliśmy telewizor i daliśmyE – reaktywność emocjonalna (ang. emotional reactivity) połączone z empatią (ang. empathy)Kolejna z cech dzieci wysoko wrażliwych, również powiązana jest z wymienioną jako pierwszą – głębokością przetwarzania. Emocje są informacjami na temat tego co dzieje się w i na zewnątrz osoby. Wrażliwe dzieci, w związku z większym zainteresowaniem otaczającą rzeczywistością, większą skłonnością do obserwowania – intensywniej też reagują emocjami. Badania prowadzone w USA przez Biancę Acavedo i współpracowników (2017) wskazują, że u osób wysoko wrażliwych widoczna jest aktywacja regionów mózgu odpowiedzialnych za pamięć, uwagę, świadomość i refleksyjne myślenie (refleksyjność). Dzieci te potrafią współodczuwać, reagują na nastroje innych osób, jakby czuły ich ból. Silne odczuwanie emocji rozpoznać można po:wybuchach płaczu,reagowaniu na nastrój/ zmianę nastroju osoby dorosłej,większej czujności na emocje innych,trudności z poradzeniem sobie z cudzym niezadowolenie, gniewem czy związku z silnymi emocjami towarzyszącymi wykonywaniu zadań, które mają być oceniane, dziecko wysoko wrażliwe jest perfekcjonistą, stara się zadowolić opiekunów, silnie reaguje nawet gdy popełni najmniejszy błąd. Zauważa cierpienie i stres innych osób (na przykład rówieśników, członków rodziny, obcych, czasem postaci z bajek czy filmów, a także zwierząt).Jeśli rozpoznajesz tą cechę u swojego dziecka, to może być ona dla Ciebie wyzwaniem. Zachowania dziecka związane z przestymulowaniem bywają uciążliwe. Co więcej z łatwością przychodzi dorosłym opiekunom przypisywanie intencji dziecku, np. że wymusza, jest nieposłuszne, jest zbyt rozpieszczone, traktowane zbyt pobłażliwie, niekonsekwentnie, potrzebna mu dyscyplina, itp. Tymczasem zachowania wysoko wrażliwych dzieci wynikają ze szczególnego układu nerwowego, nie z błędów wychowawczych. Reakcje dzieci są intensywne, ponieważ w większym stopniu niż ich rówieśnicy zdają sobie sprawę z sytuacji, z konsekwencji określonych działań, więcej uwagi poświęcają na analizę (por. Aron, 2002). Jednocześnie ich wyobrażenia na temat konsekwencji są znaczenie bardziej rozbudowane niż rówieśników. Innymi słowy wysoko wrażliwe dziecko może bać się tego, co się prawdopodobnie nigdy nie Poli l. 4„Ostatnio miała zadanie tańczyć z chłopczykiem z młodszej grupy i mówi, że nie lubi z nim tańczyć. Pytam jej dlaczego, bo jest mały – nie bo on ma małe rączki i on się denerwuje i te rączki mu się pocą. Jak ja wiem, że on się denerwuje i te rączki mu się pocą to ja też się denerwuję i mi też rączki się pocą”.Mama Adasia się śmieje, że moje dziecko to barometr. Cokolwiek się ze mną działo, to po nim widać. Ja jestem wkurzona, poddenerwowana to i on jest. Jak jestem chora to co chwilę przychodzi sprawdzać co się dzieje, nie tak jak starsza córka, która ma to „gdzieś”. A na jak gąbka chłonie”Mama Kasi córka płacze. Wraca ze szkoły i płacze z byle powodu. I tak naprawdę nawet nie ten bzdurny powód jest przyczyną płaczu, ale wydarzyło się coś w szkole. Wtedy już co jej się przypomni, że płacze, że tydzień temu ktoś jej coś powiedział.”S – wyczulenie na subtelne bodźce (ang. subtle stimuli)Wyczulenie na subtelności identyfikowane jest jako uświadamianie sobie szczegółów, subtelnych dźwięków, dotyku, zapachu smaku. U dzieci cecha ta przejawia się w:zwracaniu uwagi na zmiany w wyglądzie osób lub miejsc, np. zmiana miejsca meblizwracanie uwagi na subtelne zapachy, przez które np. dziecko nie chce gdzieś wyjść, w czymś uczestniczyć, czegoś zjeśćzwrócenie uwagi na delikatne dźwięki (np. śpiew ptaków), dzieła sztukizauważanie (i często reagowanie na) zmiany w tonie głosu, „przelotne spojrzenia”, drobne l. 5„Moja córka jest wrażliwa na dotyk ubrań, niektórych rajstop, bielizny nie chce nosić. Nienawidzi rajstop z szwem na stopie, naciąga je aż na palce żeby ten szef jej nie dotykał”„Jak wybiera ubrania, to kolor musi grać […] Nie chce zakładać sukienek, bo mówi, że jej się rajstopy porwą”„Jak widzi szczotkę to krzyczy ‘ała nie ciągnij mnie’”Karol l. 5„Na treningi karate nie chciał chodzić bo mówi, że jest głośno, tam rzeczywiście gra muzyka. Ale na maszyny, które są głośne np. na budowie nie reaguje”Z licznych badań wynika (Ellis & Boyce, 2011; Greven et al., 2019; Lionetti et al., 2018; Pluess & Belsky, 2010; Pluess & Boniwell, 2015; Slagt et al., 2018; Tillmann et al., 2018), że chodź sama wysoka wrażliwość nie jest zaburzeniem, w negatywnych, nie sprzyjających, nie rozumiejących warunkach, zachowanie dziecka wysoko wrażliwego może przypominać zaburzenia, np. deficyty uwagi, nadpobudliwość, fobię społeczną. Tymczasem w sprzyjającym środowisku dzieci wysoko wrażliwe radzą sobie lepiej od rówieśników: uzyskują lepsze oceny w szkolne, mają bardziej konstruktywne postawy moralne, lepiej się kontrolują, mają wyższe kompetencje społeczne, wyższy poziom samoregulacji, większe poczucie bezpieczeństwa wynikające z doświadczania miłości bliskich. Michael Pluess (2015) pisze o zróżnicowanej podatności na środowisko i tak zwanej wrażliwości dającej przewagę. Wynikiem tej samej wrażliwości jest wyższy stres, jak i większa wnikliwość, wrażliwość na sztukę czy piękno. W tym samym dziecku może łączyć się może głęboki strach przed nieznanym i niespodziewanym, jak i odwaga, otwartość i empatia. W rozmów prowadzonych w rodzicami wysoko wrażliwych dzieci wynika, że doświadczenia związane w wychowaniem dziecka potrafią być bardzo męczące jak i niezwykle po lekturze przykładów zachowań wysoko wrażliwych dzieci masz poczucie, że wychowujesz jedno z nich, pamiętaj, że nie jesteś sam. Osób wysoko wrażliwych w społeczeństwie jest ok 15-20%. Thomas Boyce porównał dzieci wysoko wrażliwe do Orchidei, a będących w większości rówieśników do mleczy. Celem tej analogi jest pokazanie, że orchidea to piękny kwiat ale by móc zakwitnąć potrzebuje odpowiednich co możemy zrobić by wspierać wysoko wrażliwe dzieci jest:zaakceptowanie cechy jako naturalnej, charakterystycznej dla naszego dziecka,dostrzeżenie we wrażliwości daru – nie przekleństwa. Wiele znanych osób ze świata kultury i sztuki charakteryzuje się wrażliwością, dzięki niej, osiągnęli sukces w tym co robią,stosowanie łagodnego dyscyplinowania (udzielania informacji zwrotnych) w zamian surowych nakazów i zakazów,koncentrowanie się na mocnych stronach wynikających z wrażliwości (np. przenikliwości myślenia, intuicji, refleksyjności, empatii),budowanie stabilnej samooceny dziecka,rozwijanie umiejętności uspokajania (dawania komfortu), zarówno siebie jak i dziecka (wyciszanie, uważność na sygnały płynące z ciała). Przygotowujemy je w ten sposób do radzenia sobie z własnym napięciem.„Wysokoopiekuńczy” rodzic (bo tak moglibyśmy go określić) nie wyręcza dziecka, nie chroni go przed doświadczeniami (nawet tymi trudnymi), ale stara się przygotować je do życia, stosując przy tym adekwatne metody.*Cytaty pochodzą z transkrypcji grup fokusowych prowadzonych w grupach rodziców dzieci wysoko wrażliwych w wieku przedszkolnym i wczesnym wieku szkolnymBibliografiaAcevedo, B. P., Jagiellowicz, J., Aron, E., Marhenke, R., Aron, A., & Acevedo, B. (2017). SENSORY PROCESSING SENSITIVITY AND CHILDHOOD QUALITY’S EFFECTS ON NEURAL RESPONSES TO EMOTIONAL STIMULI. E. (1997). The Highly Sensitive Person: How to Thrive When the World Overwhelms You (Reprint edition). Broadway E. N. (2002). The Highly Sensitive Child: Helping Our Children Thrive When The World Overwhelms Them. E. N., & Aron, A. (1997). Sensory-processing sensitivity and its relation to introversion and emotionality. Journal of Personality and Social Psychology, 73(2), 345–368. B. J., & Boyce, W. T. (2011). Differential susceptibility to the environment: Toward an understanding of sensitivity to developmental experiences and context. Development and Psychopathology, 23(1), 1–5. C. U., Lionetti, F., Booth, C., Aron, E. N., Fox, E., Schendan, H. E., Pluess, M., Bruining, H., Acevedo, B., Bijttebier, P., & Homberg, J. (2019). Sensory Processing Sensitivity in the context of Environmental Sensitivity: A critical review and development of research agenda. Neuroscience & Biobehavioral Reviews, 98, 287–305. J., Aron, A., & Aron, E. N. (2016). Relationship Between the Temperament Trait of Sensory Processing Sensitivity and Emotional Reactivity. Social Behavior and Personality: An International Journal, 44(2), 185–199. F., Aron, A., Aron, E. N., Burns, G. L., Jagiellowicz, J., & Pluess, M. (2018). Dandelions, tulips and orchids: Evidence for the existence of low-sensitive, medium-sensitive and high-sensitive individuals. Translational Psychiatry, 8(1). M. (2015). Individual Differences in Environmental Sensitivity. Child Development Perspectives, 9(3), 138–143. M., & Belsky, J. (2010). Differential susceptibility to parenting and quality child care. Developmental Psychology, 46(2), 379–390. M., & Boniwell, I. (2015). Sensory-Processing Sensitivity predicts treatment response to a school-based depression prevention program: Evidence of Vantage Sensitivity. Personality and Individual Differences, 82, 40–45. M., Dubas, J. S., van Aken, M. A. G., Ellis, B. J., & Deković, M. (2018). Sensory processing sensitivity as a marker of differential susceptibility to parenting. Developmental Psychology, 54(3), 543–558. T., El Matany, K., & Duttweiler, H. (2018). Measuring Environmental Sensitivity in Educational Contexts: A Validation Study With German-Speaking Students. Journal of Educational and Developmental Psychology, 8(2), 17. Dr Monika Baryła-MatejczukKoordynator i autor koncepcji projektu „E-MOTION. Projekt wysokiej wrażliwości”. Autorka książki „Ponadstandardowi nauczyciele. Psychologiczne uwarunkowania zróżnicowanej aktywności zawodowej nauczycieli”. Przygotowuje i realizuje krajowe i międzynarodowe projekty naukowe i wdrożeniowe, współpracuje z Centrum Diagnozy i Terapii. Jest autorką publikacji z obszaru osobistego i profesjonalnego funkcjonowania nauczycieli, wrażliwości przetwarzania sensorycznego, jakość relacji (małżeńskich i kohabitacyjnych), psychologii pozytywnej, psychoprofilaktyki i pomocy psychologicznej. Opracowała polską adaptację skali Highly Sensitive Persona Scale, a także Highly Sensitive Child. W pracy psychologa i badacza koncentruje się na zasobach człowieka, jego potencjale, potrzebach i możliwościach, na holistycznym podejściu do człowieka w rozumieniu psychologii humanistycznej i psychologii pozytywnej.
Łatwość ulegania przestymulowaniu (O – overstimulation) Reaktywność emocjonalna (E – emotional reactivity) Wyczulenie na subtelne bodźce (S – subtle stimuli) Spotkałam się też ze stwierdzeniem, że wszystkie osoby w spektrum autyzmu są wysoko wrażliwe, jednak nie wszystkie osoby wysoko wrażliwe są w spektrum autyzmu.
Monika Gniadek pielęgniarstwo i dietetyka 25 stycznia, 2021 Okiem rodzica Gdy urodziłam moje drugie dziecko – syna – byłam przekonana, że będzie łatwiej. Przecież tyle już wiedziałam, przede wszystkim, czego się spodziewać i jaka to rewolucja w domu. Szybko okazało się, że mój syn jest całkiem inny niż córka, a ja, gdy dołączyły się moje poporodowe smutki, totalnie bezradna. Po nastu latach – niestety tak późno – wpadła mi w ręce książka, która wyjaśniła mi wszystko. „Wysoko wrażliwi” Elaine N. Aron uświadomiła mi, że mój syn ( a także ja) jest osobą wysoko wrażliwą. Zrozumiałam też, jak wiele błędów popełniłam nie mając tej wiedzy, gdy mój syn był mały. Autorka książki, psycholog i psychoterapeuta, na podstawie obserwacji i badań definiuje, czym jest cecha nadreaktywności układu nerwowego, występująca u części populacji. Dostajemy ją jako cechę wrodzoną, uwarunkowaną genetycznie. W skrócie osoby takie odbierają bodźce dużo mocniej, stąd ich układ nerwowy łatwo ulega przeciążeniu. Dostrzegają wiele niuansów nie wyczuwanych przez innych, są bardzo empatyczne, ale jednocześnie szybciej wyczerpują się ich zasoby energii. Z wysoką wrażliwością się rodzimy, a niemowlę i małe dziecko z ta cechą może być prawdziwym wyzwaniem dla rodziców. Mój syn miał potrzeby, na które nie umiałam odpowiedzieć i szczerze mówiąc, myślałam, że coś z nim jest nie tak. Popełniłam dużo błędów i wiem, że mając obecną wiedzę, postąpiłabym inaczej w wielu sytuacjach. Jakie zatem może być niemowlę i dziecko wysoko wrażliwe? Moja lista cech jest subiektywna i oparta na własnych doświadczeniach, podobnie jak lista moich rad. Nadwrażliwość sensoryczna – dotyku, słuchu, wzroku, smaku, czyli zmysłów. Mój niemowlak przez kilka pierwszych miesięcy nie spał w dzień dłużej niż 15 minut i bardzo dużo płakał. Od początku dnia, kiedy robiło się widno, nieustannie marudził i nie mógł się uspokoić. Nawet noszony na rękach był niespokojny. Pod koniec dnia trudno było nawet go nakarmić. Po wyjściu na zimowe powietrze zanosił się płaczem i trzeba było wracać do domu. Oczywiście myślałam, że jest chory lub ma kolki, ale lekarz tego nie stwierdzał. Wyciszał się, gdy zapadał zmrok i było cicho, przesypiał noce pod warunkiem bliskiego kontaktu ze mną, a od rana zaczynało się od nowa. Lubił być ciasno otulony, ale gdy podrósł, wiele ubrań go drażniło i nie chciał ich nosić. Przede wszystkim rajstopy, grube swetry i obcisłe rzeczy z metkami wewnętrznymi. Nie lubił wyrazistych w smaku potraw, kwaśnych owoców, gorzkich warzyw czy ostrych wyczerpywanie energii, łatwe przeciążenie nadmiarem bodźców. Jako niemowlę reagował na to ciągłym marudzeniem, jako dziecko starsze szukał sposobów na wyciszenie. Lubił bawić się sam, obserwować dzieci nie uczestnicząc w zabawie. Miał swoje ulubione pluszaki, których dotykanie go zawsze uspokajało, a także ulubioną poduszkę do zasypiania. Nauczył się ssania paluszków, co oczywiście nie jest dobrym nawykiem, ale dla nas było zbawienne – od tej pory potrafił sam wyobraźnia, wyczuwanie emocji innych i odbieranie wielu bodźców niedostrzeganych przez innych. U nas przejawiało się to lękiem przed ciemnością, niechęcią do spania samemu nawet już w wieku szkolnym. Michał miał często koszmary, budził się często i żadne sposoby nie działały na jego lęk przed rozwój psychomotoryczny, późniejsze osiąganie kluczowych etapów tego rozwoju. Mój syn rozwijał się we własnym tempie, wolniej też osiągał gotowość przedszkolną czy szkolną. Teraz wiem, jak trudno było mu sprostać wielu wymaganiom. Dzieci te często nie funkcjonują dobrze w systemie szkolnym, który nie bierze pod uwagę cech indywidualnych uczniów. Jak zatem postępować z dzieckiem wysoko wrażliwym? Będzie to oczywiście zależne od indywidualnych cech dziecka, bo przecież każde jest inne. Moje przemyślenia zebrałam w kilka rad, których udzieliłabym samej sobie kilkanaście lat temu. Podążaj za dzieckiem i jego potrzebami, zamiast kierować się swoimi wyobrażeniami jakie być powinno czy porównywaniem z innymi dziećmi. Nie myśl, że jest dziwne czy chore, jest po prostu indywidualnością. Potrzebna jest przede wszystkim akceptacja, aby można było bez złości czy uczucia zawodu zaspokoić potrzeby dzieckaPilnuj, aby nie docierał do niego nadmiar bodźców oraz by mogło się wyciszyć. Niech nie przebywa w hałasie, ale też nie w zupełnej ciszy. Ograniczaj hałaśliwe zabawki, muzykę, telewizję, odwiedziny. Obserwuj dziecko co je męczy najbardziej, stwarzaj warunki do wyciszenia. Może pomóc noszenie w chuście, które daje poczucie bliskości i ciepła. Ustal stały plan dnia, pory posiłków, spaceru i snu – to bardzo pomaga. Pamiętaj też, że z wiekiem będzie coraz lepiej, bo układ nerwowy do podejmowania aktywności i wyzwań, ale do nich nie zmuszaj. Na wszystko przyjdzie czas, najgorsze jest zawstydzanie dziecka i porównywanie z innymi. Jeśli nie chce czegoś robić, poczekaj, to może się zmienić za kilka tygodni. Chwal swoje dziecko za każdą próbę przełamania lęku i za każde zmuszaj do spania w swoim pokoju, nie karz za przychodzenie do rodziców. Trzeba dać dziecku czas, zmuszanie go powoduje ogromny stres i nie przyspiesza tego procesu. Zapewnij nocne światło, dużo pluszowych przyjaciół czy ukochaną poduszkę. Zachowuj stałe rytuały zasypiania, spokój i bliskość, z czasem problemy ze snem będą coraz opóźnienie edukacji przedszkolnej i szkolnej dziecka. Poradź się specjalisty, który stwierdzi, czy nie będzie ona za dużym wyzwaniem. Trudny początek może na wiele lat zniechęcić dziecko do szkoły, a niepowodzenia mocno podkopują poczucie wartości. Czasem lepiej poczekać aż dziecko osiągnie większą dojrzałość do podjęcia nowego etapu życia. Wysoka wrażliwość jest cechą, która zostaje na całe życie. Takie osoby wnoszą bardzo wiele do życia społecznego i są bardzo potrzebne. Pamiętajmy, że cecha ta nie jest wadą, a ludzie nią obdarzeni często czynią świat lepszym. Każde dziecko zasługuje na podejście zgodnie z maksymą: „Nie jesteś problemem do rozwiązania, ale cudem do odkrycia”.
Owszem, dzieci z wysoką wrażliwością mogą być większym wychowawczym wyzwaniem, ale jeśli nauczymy się szanować ich temperament, wzmacniać i wspierać ich potencjał, zobaczymy, że wysoka wrażliwość to wartość, która wiąże się z wielką empatią, kreatywnością, pasją, zaangażowaniem i intuicją. Czym jest wysoka wrażliwość i jak się przejawia?Wysoka wrażliwość jest cechą wrodzoną, związaną z temperamentem, uwarunkowaną neurologiczne i powiązaną z większą pobudliwością komórek nerwowych. Dlatego wysoko wrażliwe dzieci przejawiają większą wrażliwość na bodźce fizyczne, emocjonalne i z wysoką wrażliwością potrzebują większego wsparcia od nauczyciela w trakcie zajęć lekcyjnych oraz w relacjach z rówieśnikami. Elaine Aron – autorka książki „Wysoko wrażliwe dziecko” daje wskazówki dla nauczycieli, radzi jak możemy wspomagać ucznia z wysoką wrażliwością. ` Po pierwsze powinniśmy spodziewać się, że w każdej klasie znajdzie się od 15 do 20% dzieci wysoko wrażliwych. Taki uczeń, zanim podejmie działanie, woli najpierw przyglądać się uważnie wszystkim subtelnościom danej sytuacji. W konsekwencji dzieci te bywają zamyślone, mają intuicję, są kreatywne, szanują uczucia innych, są świadome subtelnych wrażliwość sprawia też, że łatwiej jest te dzieci zranić, przytłoczyć, zawstydzić. Wolniej oswajają się z nowym otoczeniem i z nową sytuacją, np. ze zmianą nauczyciela. Możemy to mylnie odczytać jako wycofanie. Powinniśmy współpracować z rodzicami, którzy mogą naprowadzić nas na skuteczne strategie pracy z ich dziećmi. Poza tym rodzice w domu widzą bystre, towarzyskie dziecko a my w szkole ocenimy je zupełnie inaczej np. jako nieśmiałe, wycofane dziecko. Wybierajmy dla WWD zajęcia teatralne, plastyczne, pisemne, wybierajmy lektury, które dotyczą skomplikowanych zagadnień moralnych lub emocji. Dlatego że, WWD często mają umysły dorosłych, starajmy się angażować je np. w planowanie projektów klasowych, lub ze względu na ich dar do odczytywania intencji innych ludzi bądź sygnałów niewerbalnych, możemy zaangażować takie dzieci do pomocy uczniom obcego pochodzenia. Dzieci z WWD łatwiej ulegają przestymulowaniu, dlatego dbajmy o ich poziom pobudzenia, aby mogli pracować efektywnie. Opanowanie nadmiernego pobudzenia trwa co najmniej dwadzieścia minut, dlatego lepiej mu zapobiegać, ponieważ możemy doprowadzić do niechęci chodzenia do szkoły. Starajmy się wyczuć, kiedy dane dziecko jest gotowe na silniejszą mobilizację, a kiedy musimy się wycofać. Dopilnujmy by każde działanie było zakończone sukcesem i odpowiednią pochwałą. Jeśli takie dziecko będzie miało problem z zadawaniem pytać na forum klasy, możemy poprosić o napisanie pytania na kartce. Pozwólmy dziecku z WWD integrować się w klasie we własnym tempie. Przystosowywanie się do nowej sytuacji może trwać tygodniami, miesiącami, a nawet cały rok i spowodowane jest to ostrożnością, zachowawczością a nie strachem. Musimy być świadomi, że nasza uwaga, spojrzenie, może nasilić pobudzenie WWD. Możemy odwrócić wzrok mówiąc do ucznia, możemy naprowadzić go na prawidłową odpowiedź, możemy zasugerować np. „Być może chciałeś powiedzieć...” itp. Nie naciskajmy, jeśli dziecko nie chce odpowiedzieć na proste pytanie. Ja cierpliwie czekam od paru miesięcy, aż moja zdolna uczennica z WWD (tak myślę) odpowie „jestem” podczas sprawdzania obecności. Ostatnio usłyszałam cichutkie „jestem” i musiałam ukrywać swoją radość żeby jej nie zniechęcić. Mamy dbać, aby podczas sprawdzianów, dzieci były odprężone, ponieważ dzieci z WWD mają dużo informacji do przetworzenia i zbyt wysokie pobudzenie im w tym nie pomoże tyko zakłóci myślenie. Moje ostatnie doświadczenie z uczniem z WWD. Zadałam proste zadanie do uzupełnienia w zeszycie ćwiczeń, prowadziłam dzieci krok po kroku, następnie przeszłam po klasie sprawdzić efekty; Uczeń z WWD, miał prawidłowo napisane zdania tylko nie w miejscu do tego przeznaczonym. Dla niego najwidoczniej było zbyt dużo bodźców aby mógł dobrze się skoncentrować czyli otwarta książka, ćwiczenia i włączony ekran w klasie, dodatkowo bałagan kolegi na ławce. Informujmy dużo wcześniej o nadchodzących zmianach takich jak wycieczka, konkurs, apel. Dzięki temu dzieci te będą łatwiej adaptować się do nowej sytuacji i nie będą przysparzać komukolwiek problemów np. rodzicom w domu. Nie stosujmy surowych metod dyscyplinujących wobec WWD. Dzieci te z reguły dobrze pamiętają obowiązujące zasady i wystarczy im tylko łagodnie przypomnieć o nich. U niektórych, sama świadomość, że popełniły błąd wywoła łzy lub duże pobudzenie. Jeśli zareagujemy mocno na zachowanie takiego ucznia, on zapamięta naszą reakcję, ale nie nauczy się postępować prawidłowo. Postarajmy się by nasza sala lekcyjna była czysta, przewietrzona, pozbawiona zbędnych ozdób, jaskrawych kolorów. To wszystko wpływa na rozproszenia naszych uczniów, nie tylko z WWD. Pomagajmy w problemach społecznych. WWD mogą wolniej zawierać przyjaźnie i potrzebować w tym naszej pomocy. Dzieci te mogą stanowić cel żartownisiów lub dręczycieli, ponieważ łatwo jest je zdenerwować. „Jak wskazują najnowsze doniesienia na temat odrzucania, kpin i nękania, to na dorosłych spoczywa obowiązek stworzenia takiej atmosfery, w której pewne postawy zastępuje się akceptacją i szacunkiem dla innych ludzi.” jak napisała Elaine Aron w swojej Aron „Wysoko wrażliwe dziecko”John Philip Louis, Karen McDonald Louis „Potrzeby emocjonalne dziecka”
To głównie wychowanie decyduje o tym, czy wrażliwość będzie zaletą, czy też źródłem lęku. prof. Elaine Aron Wysoko wrażliwe dzieci stanowią od piętnastu do dwudziestu procent wszystkich dzieci. Urodziły się z bardzo czułym i szybko reagującym układem nerwowym, co niesie za sobą zarówno pozytywne, jak i negatywne konsekwencje. Takie dzieci cechują się kreatywnością
Dziecko wysoko wrażliwe – czyli jakie? Wysoko wrażliwe dziecko to osoba, która intensywniej odczuwa bodźce i emocje. Tak jak o niektórych mówi się, że są gruboskórni, jeśli chodzi o odczuwanie, tak o dzieciach wysoko wrażliwych można rzec, że pozbawione skóry. Mocniej czują, więcej przeżywają. To jest zaletą, ale w codziennym życiu może sprawiać kłopoty. Dzieci wysoko wrażliwe cechuje wysoko rozwinięta empatia, wrażliwość na innych ludzi i zwierzęta; kreatywność, pomysłowość, artyzm; nieszablonowe prace plastyczne; niestandardowe rozwiązania wyzwań i problemów; silnie rozwinięta intuicja; nieśmiałość, wycofanie, czasem bojaźliwość, lęki w kontaktach społecznych; wrażliwość sensoryczna (np. niechęć do drapiących materiałów, wyczuwanie nawet delikatnych zapachów, niechęć do zabrudzeń); wysoka wrażliwość na ból, zimno, gorąco itp.; preferowanie spokojnych zabaw, niechęć do hałasu, do niespodzianek; skupienie na szczegółach, zauważanie drobnych różnic; perfekcjonizm, używanie słów nieadekwatnych do wieku (profesjonalnych terminów). Jeśli większość lub wszystkie cechy zgadzają się z zachowaniami i osobowością twojego dziecka, istnieje wysokie prawdopodobieństwo, że jest ono wysoko wrażliwe. Czy to problem? Wysoka wrażliwość nie jest chorobą ani zaburzeniem. Intensywniejsze doświadczanie emocji, a także wrażliwość sensoryczna mogą powodować, że bardzo wrażliwe dziecko będzie miało trudności w przedszkolu, szkole, w środowisku rówieśników. W dorosłości wysoko wrażliwe osoby również mogą: mieć problemy z adaptacją w nowym środowisku, nie lubić hałaśliwych miejsc, mieć predyspozycje do niektórych zawodów i trudności z innymi zajęciami. Wrażliwe niemowlę może mieć problemy z zasypianiem, budzeniem się. Z wiekiem może zmieniać się sposób reagowania. Wrażliwe dziecko w przedszkolu może wykazywać lęk i niepokój z powodu hałasu i nadmiaru bodźców. W wieku szkolnym dziecko wrażliwe może preferować spędzanie przerw w bibliotece, a nie na głośnym korytarzu. ‒ Ważne, żeby pamiętać, że wysoka wrażliwość u dzieci to coś więcej niż nieśmiałość, to coś innego niż nadwrażliwość sensoryczna. Wysoka wrażliwość to inny sposób odbierania świata. Jakby to obrazowo ująć, dziecko wysoko wrażliwe widzi więcej kolorów niż inni, widzi je intensywniej i przeżywa intensywniej ‒ tłumaczy Anna Jankowska, opiekunka medyczna. Wysoka wrażliwość może utrudniać codzienność, a przestymulowanie może prowadzić do trudności w zachowaniach, powodować negatywne emocje, smutek, płaczliwość czy agresję. Świadomość wysokiej wrażliwości u dziecka może ułatwić jego funkcjonowanie w rodzinie i w środowisku rówieśników. Jak postępować z dzieckiem wysoko wrażliwym? Jeżeli wiesz, że dziecko jest wysoko wrażliwe, poznaj sposoby, jak mu pomóc: Zachowuj spokój i reguluj swoje emocje – ponieważ dzieci wysoko wrażliwe odczuwają emocje rodziców, współodczuwają z nimi. Wspieraj dziecko w jego emocjach: gdy dziecko jest szczęśliwe, ciesz się razem z nim. Jeśli płacze, skup uwagę na dziecku i okaż mu wsparcie. Unikaj przestymulowania dziecka, nie zabieraj w miejsca głośne (np. koncerty, ale też galerie handlowe). W razie zabrudzenia, oczyść, żeby dziecko nie czuło dyskomfortu. Zapewniaj dziecku poczucie bezpieczeństwa i stabilności, regularny rytm dnia. Nie nalegaj, aby dziecko było duszą towarzystwa, ale też na bezpiecznym gruncie trenujcie umiejętności społeczne. Wybierając szkołę lub przedszkole, sprawdź, w której placówce są małe klasy, a kadra skupiona na uczniach jako jednostkach. Tłumna masowa szkoła może działać przytłaczająco na dziecko wysoko wrażliwe. Mając wysoko wrażliwe niemowlę, szczególnie skup się na utrzymaniu porządku i ciszy blisko dziecka. Unikaj nadmiaru przedmiotów w jego otoczeniu. Bądź blisko dziecka, bo to mu daje poczucie bezpieczeństwa. ‒ Uczniowie z wysoką wrażliwością mogą osiągać sukcesy w szkole, szczególnie w dziedzinach wymagających skupienia, a także w zajęciach artystycznych. Mogą mieć też poważne trudności w relacjach z rówieśnikami, problemy, żeby zgłosić się do odpowiedzi, czuć się przytłoczeni, zagubieni, zniechęceni do szkoły, mogą nie udzielać odpowiedzi, nawet jeśli ją znają – tłumaczy Anna Jankowska, opiekunka medyczna. Czy udać się do specjalisty? Wizyta w gabinecie psychologa, psychiatry, neurologa oraz neurologopedy jest niezbędna, jeśli wysoka wrażliwość utrudnia codzienne funkcjonowanie zarówno samemu dziecku, jak i jego rodzinie. Zanim udamy się z dzieckiem do specjalisty, możemy wykonać test na wysoką wrażliwość. Należy jednak brać pod uwagę, że testy są jedynie sugestią, a nie diagnozą. Przyczyną podobnych zachowań i reakcji mogą być zaburzenia ze spektrum autyzmu, mutyzm wybiórczy, zaburzenia integracji sensorycznej. Przydatnymi lekturami dla rodziców wrażliwych dzieci są książki autorstwa Elaine N. Aron. Ta amerykańska psycholożka i badaczka napisała wiele publikacji, które mogą pomóc rodzicom, „Naucz się kochać wysoką wrażliwość. Ćwiczenia” „Wysoko wrażliwi. Jak funkcjonować w świecie, który nas przytłacza” „Wysoko wrażliwi i miłość” „Wysoko wrażliwi rodzice” „Wysoko wrażliwe dziecko. Jak zrozumieć dziecko i pomóc mu żyć w przytłaczającym świecie” ‒ w książce znajdziemy test sprawdzający wysoką wrażliwość dziecka (test dostępny w kilku wersjach również w Internecie, można znaleźć pod nazwami test HSP lub WWO – highly sensitive person/wysoko wrażliwa osoba).
DOJRZAŁOŚĆ SZKOLNA to gotowość do podjęcia przez dziecko zadań i obowiązków jakie stawia przed nim szkoła. Dojrzałość obejmuje: rozwój fizyczny oraz psychiczny: emocjonalny, społeczny i umysłowy a także poziom opanowania umiejętności i wiadomości przygotowujących dziecko do podjęcia nauki czytania, pisania i liczenia.
Dziecko wysoko wrażliwe to termin używany do opisu dzieci, które w porównaniu z innymi dziećmi, reagują silniej na bodźce sensoryczne, takie jak hałas, jasne światło, zapachy, dotyk itp. Te dzieci często są bardziej emocjonalne i reagują na bodźce z większym natężeniem, co może prowadzić do większego stresu i trudności w
Drugi moduł „Co wiemy o wysokiej wrażliwości” stanowi kompendium wiedzy na temat wysokiej wrażliwości. Znajdziecie tam pomocne materiały, m.in. artykuły, prezentacje. Ich celem jest wyjaśnienie istoty wysokiej wrażliwości oraz specyfiki funkcjonowania dziecka wysokowrażliwego.Wysoko Wrażliwe Dzieci posiadają cztery szczególne cechy temperamentu, wynikające ze specyficznego działania ich układu nerwowego. Wysoka wrażliwość jest najprawdopodobniej dziedziczona, dlatego jeśli Twoje dziecko jest wrażliwcem, być może i Ty należysz do tych 15-20% osób o wyjątkowej wrażliwości.Zobacz Wysoko wrażliwe dziecko Elaine Aron w najniższych cenach na Allegro.pl. Najwięcej ofert w jednym miejscu. Radość zakupów i 100% bezpieczeństwa dla każdej transakcji.Wysoko wrażliwe dzieci, kiedy są poddane zbyt dużej ilości bodźców, mogą prezentować zachowania podobne do zaburzeń ze spektrum autyzmu, zaburzeniami integracji sensorycznej, nadpobudliwości czy zaburzeń koncentracji. Podobne, co oznacza, że czasami wysoka wrażliwość mylona jest z zaburzeniem. Nie każde wysoko wrażliwe dziecko Po długim dniu, który jest wypełniony zajęciami w szkole czy przedszkolu, gdy dziecko ma do czynienia z wieloma ludźmi i bodźcami, które odbiera z otoczenia, wrażliwe dziecko może mieć trudności z uspokojeniem. Podenerwowanie, frustracja, złość czy nadmiar energii mogą sprawić, że nie będzie umiało poradzić sobie z wszystkim
.
